خانه / نکته های حقوقی / تجارت / دانستنی های ضمانت نامه بانکی

دانستنی های ضمانت نامه بانکی

ضمانتنامه بانکی ، قراردادی است که بین بانک ( ضامن ) و ذینفع یا مضمون له ( BENEFICIARY ) منعقد می شود و به موجب آن بانک متعهد می شود که پس از تحقق موضوع ضمانتنامه و در طول سررسید، در قبال درخواستهای کتبی ذینفع مبالغی را به وی بپردازد. ضمانتنامه ممکن است به صورت غیر مشروط و عندالمطالبه ( UNCONDITIONAL/ON FIRST DEMAND ) و یا به صورت مشروط ( CONDITIONAL ) صادر شود. از نظر حقوقی، ضمانتنامه بانکی بین بانک ضامن و ذینفع ضمانتنامه منعقد می شود، اما در عالم واقع نقطه شروع و تکیه گاه اصلی ضمانتنامه بانکی، درخواست و دستور مشتری بانک است که او را ضمانت خواه یا مضمون عنه ( APPLICANT ) گویند و مبنای آن معمولاً قراردادی است که قبلاً بین ضمانت خواه و ذینفع ضمانتنامه بانکی منعقد شده است. اما این وابستگی ظاهری، جز در موارد استثنایی، تأثیری در استقلال ضمانتنامه بانکی ندارد؛ به عبارت دیگر ضمانتنامه بانکی مستقل از قرارداد پایه می باشد.

نظر به اینکه ضمانتنامه های غیر مشروط و عندالمطالبه در تجارت بین الملل به شدت از طرف ذینفعان مورد استقبال قرار گرفته است لذا عموماً ضمانتنامه ها به صورت عندالمطالبه صادر می شود.

در حقیقت ضمانتنامه بانکی عندالمطالبه، نوشته ایست معتبر و مستند که ضمن آن بانک صادر کننده ضمانتنامه بانکی ( ضامن ) به صورت بدون قید و شرط تعهد می نماید هر گاه مضون عنه ( ضمانت خواه ) از ایفای تعهد خود در مقابل طرف قرارداد معامله امتناع ورزد بانک وجه مورد تعهد مندرج در متن ضمانتنامه را به درخواست و مطالبه ذینفع بدون نیاز به ارائه هیچ مدرک یا دلیلی به او بپردازد.

انواع ضمانت نامه بانکی از نقطه نظر موضوعی

1- ضمانتنامه بانکی شرکت در مناقصه /مزایده ( tender guarantee )

معمولاً هنگام خرید کالا و اجرای طرحها و یا در حالت فروش کالاها در سطوح بین المللی بخصوص در بخش های دولتی و عمومی سازمانها و دستگاه های ذیربط موظفند مراتب را از طریق جراید و رسانه های گروهی اعلام نموده تا پیشنهاد کنندگان با ارائه بهترین پیشنهاد بتوانند در مناقصه یا مزایده شرکت نمایند. پیشنهاد کنندگان می بایست با ارائه ضمانتنامه بانکی و مشخصات فنی و پیشنهاد قیمت، جدی بودن قصد شرکت خود را اعلام نمایند و همچنین نشان دهند که آنها قصد خارج شدن از تشریفات مناقصه / مزایده قبل از اتمام آن را نداشته و یا در صورت برنده شدن در مناقصه یا مزایده قرارداد متعاقب آن را امضا خواهند نمود.

2- ضمانتنامه بانکی حسن انجام کار/تعهدات ( good performance guarantee )

از نظر ماهیتی می توان ضمانتنامه حسن انجام کار ( GPG) را همتای اعتبارات اسنادی تلقی کرد. همانگونه که یک اعتباراسنادی، پوشش پرداختی را از طرف خریدار در صورت عملکرد صحیح فروشنده بر اساس شرایط مندرج در اعتباراسنادی برعهده دارد، یک ضمانتنامه حسن انجام کار نیز پوشش پرداخت واردکننده یا کارفرما در حالتی که صادرکننده یا پیمانکار تعهدات خود را ایفا نکرده یا بموقع و یا کامل و مناسب عمل ننماید را تضمین می نماید.

مبلغ ضمانتنامه حسن انجام کار در صدی از مبلغ قرارداد منعقده می باشد و میزان آن بر اساس توافق طرفین تعیین و اعلام می شود که معمولا ً بین 5 تا 10 درصد است اما با توجه به شرایط قرارداد درصد آن می تواند افزایش یابد.

3- ضمانتنامه بانکی پیش پرداخت ( advance payment guarantee )

در اغلب قراردادهای پایه ای و اصلی، صادرکننده یا پیمانکار برای دریافت درصدی از ارزش قرارداد که معمولاً بین 5 تا 30 درصد است با کارفرما یا خریدار به توافق می رسند زیرا طرف قرارداد نیاز به پیش دریافت دارد تا بتواند از این طریق منابع مالی لازم و اولیه را جهت اجرای تعهدات و یا قرارداد خود تامین نماید. در مقابل واردکننده و یا کارفرما به منظور پرداخت چنین مبلغی نیاز به تضمین دارد که این تضمین از طریق ارائه ضمانتنامه پیش پرداخت (APG ) تامین می شود.

4- ضمانت نامه بانکی استرداد كسور وجه الضمان ( retention money guarantee )

معمولاً در قراردادهای ساخت یا پروژه ای، مبالغی بعنوان پرداخت های میانی انجام می شود اینگونه پرداخت ها در زمانیکه مهندسی پروژه تائید می کند که قسمتی از پروژه به اتمام رسیده یا تائید آزمایش نصب فاز مربوطه ارائه شده صورت می گیرد. این پرداخت های میانی پیمانکار را قادر می سازد تا نقدینگی لازم را در طول مدت انجام عملیات پروژه در اختیار داشته باشد از طرفی کارفرما، درصدی از این مبالغ پرداختی را که بین 5 تا 10 درصد است با توجه به حجم پروژه نزد خود نگه می دارد تا در نهایت پس از پایان پروژه و پس از اطمینان از حسن اجرای کار و انجام عملیات مربوطه، مبالغ مکسوره را بنفع پیمانکار آزاد نماید. کارفرمایان و پیمانکاران اغلب موافقت می کنند که این مبالغ کسر شده که به کسور وجه الضمان معروف است بنفع پیمانکار آزاد نماید، مشروط به اینکه در مقابل ضمانتنامه ای تحت عنوان ضمانتنامه بانکی استرداد کسور وجه الضمان صادر شود. ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان می تواند در صورتی که پیمانکار از تعهد خود در مورد اتمام پروژه قصور ورزید مورد مطالبه قرار گیرد.

5- ضمانت نامه بانکی گمركي ( customS guarantee )

این نوع ضمانتنامه زمانی کاربرد پیدا می کند که متقاضی صدور ضمانتنامه درخواست حضور در نمایشگاه بین المللی در کشوری دیگر را دارد و یا در زمانی که برای پروژه نیاز به ورود تجهیزات خاص بطور موقت باشد، برای اینکه متقاضی ضمانتنامه حقوق گمرکی را پرداخت نکند مبادرت به تقاضای صدور این نوع ضمانتنامه بنفع گمرک کشور میزبان می نماید. گمرک کشور مربوطه در صورتی که کالای مورد نظر در زمان مقرر از کشور خارج نشود و یا اینکه حقوق و عوارض گمرکی پرداخت نشود می تواند ضمانتنامه بانکی مورد بحث را مورد مطالبه قرار دهد.

6- ضمانتنامه بانکی تعهد پرداخت ( payment guarantee )

یک ضمانتنامه بانکی می تواند برای پوشش موارد بسیاری از تعهدات پرداخت صادر شود مثلاً در ارتباط با تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره، قرارداد های ساخت، وام، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگری می توان از ضمانتنامه تعهد پرداخت استفاده نمود. در سالهای اخیر تقاضای صدور ضمانتنامه های تعهدات جهت جایگزینی با اعتباراسنادی بطور چشمگیری افزایش یافته است و تفاوت دو ابزار در این است که تسویه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادی عادی زمانی انجام می شود که دیگر طرفهای درگیر در اعتباراسنادی وظایف تعریف شده خود را به تحقق رسانده باشند، در حالیکه ذینفع یک ضمانتنامه تعهد پرداخت، در وهله اول باید وجه را از خریدار یا متعهد اصلی دریافت نماید و در صورتیکه خریدار در پرداخت خود قصور ورزد ذینفع با مراجعه به بانک می تواند وجه ضمانتنامه را مطالبه نماید.

7- سایر ضمانتنامه بانکی

ضمانت نامه بانکی علاوه بر پوشش ریسک‌های مختلف که در بالا به آن اشاره شد می تواند برای پوشش بسیاری دیگر از انواع خطرات که در مبادلات تجاری و بین‌المللی وجود دارد مورد استفاده قرار گیرد. ضمانت نامه های قضایی که یکی از مهم‌ترین انواع آن‌ها«ضمانت نامه رفع توقیف کشتی» است را می‌توان از این گروه برشمرد.

انواع ضمانت نامه بانکی از نظر نحوه صدور

ضمانت نامه بانکی از این جهت که مستقیماً توسط بانک به نفع ذینفع صادر گردند یا از طریق یک بانک واسطه صدور ضمانت نامه تحقق پذیرد به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شوند.

1- ضمانت نامه های مستقیم ( DIRECT GUARANTEES ):

در ضمانت نامه های مستقیم، بانک پس از دریافت تقاضای صدور ضمانت نامه بانکی از سوی مضمون عنه، ضمانت نامه خود را به طور مستقیم برای ذینفع صادر می‌نماید.

در حال حاضر قبول و ابلاغ ضمانت نامه های مستقیم توسط بانک‌های ایرانی داخل کشور در ارتباط با اعتبارات اسنادی و قراردادهای ارزی که از محل ارز متقاضی تأمین می‌گردند در صورت قبول کلیه مسؤولیت‌های مترتب از سوی ذینفع مجاز گردیده است.

ضمناً قبول و ابلاغ ضمانت نامه مستقیم صادره توسط بانک‌ها ی ایرانی، شعب بانک‌های ایرانی در خارج از کشور و واحدهای بانک‌های ایرانی نیز پذیرش مسؤولیت‌های مترتب توسط ذینفع امکان‌پذیر می‌باشد.

در صورت تمایل مشتریان در استفاده از ضمانت نامه های مستقیم، مطالعه نقطه نظرات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را در رابطه با پذیرش ضمانت نامه های مستقیم توصیه می‌نماید.

2- ضمانت نامه‌های غیر مستقیم (INDIRECT GUARANTEES ):

در برخی موارد ذینفع ضمانت نامه خواستار صدور ضمانت نامه از طریق بانک خاصی یا بانکی در کشور خود می‌شود که در این حالت بانک ضامن، ضمانت نامه متقابلی را به نفع بانک مورد نظر صادر و به آن بانک دستور صدور ضمانت نامه اصلی را می‌دهد. بدیهی است در صورت پذیرش ضمانت نامه متقابل از سوی بانک دستور گیرنده یا آن بانک مبادرت به صدور ضمانت نامه بانکی می‌نماید. در غیر این صورت مراتب امتناع خود یا درخواست اصلاحاتی در متن ابلاغ شده را به بانک کارگزار اعلام خواهد نمود.

انواع ضمانت نامه بانکی از دیدگاه اقتصادی

ضمانت نامه های ارزی از جنبه فعالیت اقتصادی به دو بخش صادراتی و وارداتی تقسیم می‌گردد.

الف – ضمانت نامه های صادراتی

ضمانت نامه های صادراتی به آن دسته از ضمانت نامه هایی اطلاق می‌گردد که بنا به درخواست طرف‌های ایرانی به نفع طرف‌های خارجی یا ایرانی شرکت معاملات بین‌المللی صادر می‌گردد. این‌گونه ضمانت نامه ها به چهار بخش تقسیم می‌شود:

1 – کالاهای تولیدی ( صنعتی، کشاورزی، معدنی و …): صدور ضمانت نامه های ارزی شرکت در مناقصه، حسن انجام کار، پیش پرداخت و استرداد کسور وجه الضمان برای صادرکنندگان کالاهای صنعتی کشاورزی، معدنی و غیره با رعایت کامل دستورالعمل‌های صادره امکان پذیر است.

2 – خدمات فنی و مهندسی: صدور ضمانت نامه های ارزی شرکت در مناقصه، حسن انجام کار پیش پرداخت و استرداد کسور وجه الضمان برای صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی بر طبق آیین نامه مقررات حمایتی دولت برای صادرات خدمات فنی و مهندسی با رعایت مقررات مربوط امکان پذیر است.

3- قراردادهای داخلی: صدور ضمانت نامه های ارزی شرکت در مناقصه، حسن انجام کار، پیش پرداخت و کسور وجه الضمان مورد نیاز پیمانکاران، مشاوران و سازندگان داخلی که تمام یا بخشی از کارهای خدمات مهندسی مشاور، طراحی، پیمانکاری، ساختمانی، تأسیساتی و تجهیزاتی پروژه های وزارتخانه و مؤسسات، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی، نهادها و مؤسسات عمومی و کلیه دستگاه هائی که شمول قانون بر آن‌ها مستلزم ذکر نام است و شرکت‌های تابعه آن‌ها را در داخل کشور اجرا می‌کنند با رعایت دستورالعمل‌ها و مقررات مربوطه امکان‌پذیر است.

4 – صدور سایر ضمانت نامه های ارزی: سایر ضمانت نامه های ارزی مورد تقاضای مشتریان پس از بررسی و عنداللزوم اخذ مجوزات لازم امکان پذیر است.

ب –ضمانت نامه های وارداتی:

ضمانت نامه های وارداتی آن دسته از ضمانت نامه هایی است که بنا به تقاضای مشتریان خارجی و یا در مقابل ضمانت نامه متقابل (COUNTER GUARANTEE ) کارگزاران خارجی به نفع طرف‌های ایرانی صادر می‌شود.

صدور ضمانت نامه بانکی بر اساس ضمانت نامه متقابل کارگزاران خارجی معتبر، پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران امکان‌پذیر است.

قانون حاکم بر ضمانت نامه 

به طور کلی قانون حاکم بر ضمانت نامه ها، قانون کشور صادر کننده ضمانت نامه است. ولی چنانچه طرفین ضمانت نامه توافق نمایند می‌توانند قانون کشور ثالثی را با توافق بانک‌های ذی‌ربط بر ضمانت نامه حاکم نمایند.

مقررات موضوعه از طرف اتاق بازرگانی بین‌المللی پاریس

با توجه به اهمیت ضمانت نامه ها در تجارت بین‌المللی، اتاق بازرگانی بین‌المللی که مقر آن در پاریس هست کوشیده است که با تدوین ضوابط و مقرراتی برای ضمانت نامه ها در تجارت بین الملل بین کشورهای مختلف با زمینه های حقوقی و فرهنگی متفاوت هماهنگی فراهم نموده و به این ترتیب بازرگانی بین المللی را تسریع و تسهیل نماید.

مقررات موضوعه در اتاق بازرگانی بین المللی عبارت‌اند از:

1- مقررات متحدالشکل ضمانت نامه های قراردادی (نشریه شماره 325): (UNIFORM RULES FOR CONTRACT GUARANTEES)

این مقررات در ایران پذیرفته نشده است.

2- مقررات بین‌المللی تضمین نامه ها: ((INTERNATIONAL) STANDBY PRACTICES

این مقررات نیز تاکنون در ایران مقبولیت نیافته است.

3- مقررات متحدالشکل ضمانت نامه های عندالمطالبه (نشریه شماره 458)(UNIFORM) RULES FOR DEMAND GUARANTEES

منبع : ایران قانون

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>